اولين وظيفه و مسئوليتش تغذيه نوزادي است که با گريه هاي بي امان از مادر طلب شير مي کند، ولي گويا شير زيادي در کار نيست و مادر با مشاهده بي قراري ناشي از گرسنگي نوزاد، دچار تشويش و نگراني بيشتر مي شود.به گفته دکتر کورش جعفريان، متخصص تغذيه و رژيم درماني، براي بسياري از مادران جاي نگراني زيادي نسبت به کم بودن شيرشان در روزها و ماه نخست پس از زايمان وجود ندارد چراکه خستگي، اضطراب و کم خوابي مادر پس از زايمان از عواملي است که مانع جاري شدن شير، به اندازه کافي براي نوزاد مي شود و پس از رفع اضطراب اوليه، مادر با بهره گيري از تغذيه مناسب، خواب و استراحت کافي قادر به شيردهي به نوزاد خواهد بود.
ناکافي بودن شير مادر، چرا؟
رسي ها نشان مي دهد، اکثر مادران، طي چند روز يا چند هفته پس از زايمان با تغذيه مناسب، خواب و استراحت کافي توان شيردهي به نوزادشان را به دست مي آورند.
البته دکتر جعفريان در گفت و گو با جام جم تاکيد مي کند: فاکتورهاي مختلفي در توليد شير نقش دارد که مهم ترين آن ژنتيک است يعني برخي مادران از قابليت شيردهي بسيار خوبي به طور ژنتيک برخوردارند. البته سايز سينه در قابليت شيردهي مادر تاثير ندارد. عامل تاثيرگذار ديگر در شيردهي مادر، تغذيه خوب با برخورداري از مقادير کافي انرژي، کربوهيدرات و مايعات از دوران بارداري و طي شيردهي است يعني وضع تغذيه مادر پيش از بارداري و بويژه در حين بارداري، وزن و ميزان توده عضلاني، ذخاير ويتاميني و املاح بدن در توليد شير مادر تاثير دارد. گرچه از تاثير رواني و عاطفي در آغوش گرفتن نوزاد و تاثيرش بر ترشح بيشتر شير از غدد پستاني نيز نبايد غافل شد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي دانشگاه تهران اظهار مي کند: بسياري از مادران نسبت به اثرات محيطي بر توليد شير، بخصوص در روزهاي پس از زايمان بي توجهند. خستگي و عوارض زايمان، بي خوابي مادر در هفته هاي نخستين پس از زايمان و اضطراب در مواجهه با شرايط جديد ـ که بويژه در زايمان هاي اول پيش مي آيد ـ مانع از جاري شدن کافي شير از سينه مادر مي شود. بي شک حمايت و مشارکت ديگر اعضاي خانواده در رسيدگي به وضع نوزاد، فرصتي را براي استراحت، خوابيدن و به آرامش رسيدن مادر فراهم مي کند.
شير خوردن نوزاد، زمان نمي خواهد
متخصصان اطفال تاکيد مي کنند، مادر بايد پس از زايمان، براي شيردهي نوزادش به آمادگي لازم دست پيدا کند تا هر زماني که کودک خواست، به او شير بدهد يعني نبايد در هفته هاي اول پس از زايمان، انتظار نظم پذيري در شيرخوردن را از نوزاد داشت، چراکه تخليه مرتب سينه ها باعث تحريک بيشترغدد شيري مي شود و در نتيجه شير بيشتري ترشح خواهد شد، اما پس از يک تا دو هفته، ساعات شير خوردن نوزاد، نظم خاصي خواهد يافت.
در صورت کافي نبودن شير مادر تا چند روز يا چند هفته پس از زايمان مي توان از شير کمکي در کنار شير مادر استفاده کرد، اما به منظور کمک به تحريک غدد شيري سينه ها، بايد بتدريج از مقدار شير کمکي کاست تا به اين وسيله نوزاد، بيشتر سينه مادر را بمکد. البته نکته مهم آن است که مادر همراه با شير خود، شير کمکي بدهد و هرگز سعي نکند از وعده شير دادن خود کم کند.
از غذاي خود کم نکنيد
بسياري از مادران طي دوران شيردهي به علت افزايش وزني که پس از زايمان پيدا کرده اند، درصدد هستند غذاي خود، بخصوص منابع کربوهيدراتي مثل نان را در رژيم غذايي خود کاهش دهند در حالي که به گفته دکتر جعفريان، نان و غلات سبوس دار از مهم ترين مواد غذايي است که به افزايش شير مادر کمک مي کند.
همچنين دريافت انرژي روزانه از طريق مواد غذايي مادر نه تنها نبايد با رژيم کاهش پيدا کند بلکه بايد 500 کالري نيز بيش از دريافت کالري روزانه در شرايط معمول باشد.از سوي ديگر، مصرف مايعات يعني شير، آب ميوه طبيعي و ميوه و سبزيجات به افزايش شير بسيار کمک مي کند.
اين متخصص تغذيه در پاسخ به اين سوال که توصيه هايي که در طب سنتي براي افزايش شير مادر مي شود تا چه اندازه مبناي علمي و تائيد شده دارد، مي گويد: بسياري از مواردي که در طب سنتي براي افزايش شير مادر توصيه مي شود، از آنجايي که بايد با مايعات مصرف شود يا اين که مواد غذايي آبدار محسوب مي شود، در توليد شير موثر است. نمونه آن مصرف شويد، اسفناج، حبوبات، گرمک، کاهو، ماءالشعير و آب هويج است. البته از نظر علمي توصيه هاي طب سنتي ثابت نشده، ولي تجربه نشان مي دهد که بسياري از اين توصيه ها در افزايش شير مادر، موثر است.
يک واقعيت اثبات شده درباره افزايش شير مادر وجود دارد و آن تأمين املاح و مواد معدني مورد نياز بدن و داشتن رژيم غذايي متعادل است که دربرگيرنده تمامي مواد مغذي اعم از هيدروکربن و چربي ها است؛ همچنين داشتن آرامش، خواب و استراحت کافي مي تواند به عملکرد بهتر سلول هاي عصبي و توليد و ترشح شير مادر کمک کند.