نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع دستی

نقش و اهمیت صنایع دستی به‌عنوان هنری اصیل و بومی با جنبه‌های کاربردی مختلف از لحاظ هنری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر همگان آشکار است. نکته مهم و جالب‌توجه آن است که حتی اگر همه تاثیرات مثبت اقتصادی صنایع دستی را به کناری بگذاریم،‌این هنر ملی ایران به واسطه بازتاب ذوق سرشار، اندیشه خلاق و هنرمندان پرمایه ولی بی‌ادعا باید به صورت جدی و برنامه‌ریزی شده مورد حمایت قرار گیرد. در این میان نباید از نقش IT‌و ICT به‌عنوان ابزاری برای حفظ، معرفی، آموزش و بازاریابی صنایع‌دستی غافل شد زیرا فناوری اطلاعات و در کنار آن فناوری ارتباطات کمک بسیار زیادی به توسعه این هنر اصیل می‌کند.
● صنایع دستی
صنایع دستی نوعی کار است که در آن لوازم تزیینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود.(۱)
صنایع دستی به مجموعه‌ای از هنرها و صنایع اتلاق می‌شود که عمدتا با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می‌شود که در هر واحد آن، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته است.(۲)
● فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT
تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی عبارتند از: مجموعه‌ای از ماشین‌ها به نام کامپیوترها، تلفن‌ها، داده پردازنده‌ها و ایستگاه‌های کاری، روبات‌ها، ماهواره‌ها و... که از طریق نرم‌افزارها، فعال وعملگر می‌شوند. در یک جمع‌بندی کلی اگر فناوری اطلاعات را مثلثی در نظر بگیریم سه راس آن را سیستم‌های اطلاعات Information system اتوماسیون اداری و ارتباطات تشکیل می‌دهد و ارتباط این اجزا به معنای فناوری اطلاعات و ارتباطات است.(۳)
● الگوهایی در زمینه ICT و صنایع دستی
در جوامع سراسر دنیا، صنعتگران مستقل هنرها و صنایعی را خلق می‌کنند که نیازمندی های صنعت منعکس‌کننده فرهنگ محلی، تاریخ و سنت می‌باشد.
از دیدگاه تاریخی این صنعتگران اجناس فروشی‌شان را مستقیما به مصرف‌کننده‌های محلی، توریست‌ها و از طریق دلال‌ها به بازارهای صادراتی عرضه می‌کنند. بوتیک‌های لوکس صنایع دستی، گالری‌های هنری و بخصوص فروشگاه‌های وارداتی قیمت‌های بالایی را برای هنرها و صنایع سنتی پرداخت می‌کنند ولی برای رسیدن به این بازارها، صنعتگران محلی مجبور به کار کردن با دلالانی هستند که قیمت‌ها را به‌طور قابل‌توجهی تعیین می‌کنند. بنابراین صنعتگر محلی از یک سود جزیی برخوردار می‌گردد. با گسترش اینترنت و سایر تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی ICT اگرچه این صنعتگران برای شروع کار باید به این ابزارها دسترسی داشته باشند ولی به آنها یک جایگزین اقتصادی‌تری می‌دهد.
● بازاریابی آنلاین
یکی از برنامه‌های کاربردی بی‌واسطه ICT در محدوده صنعتگری ایجاد فروشگاه‌های آنلاین است که از طریق اینترنت اجناس را به فروش می‌رسانند. در واقع، متداول‌ترین ICT قادر به بقای پروژه‌های صنایع دستی در تجارت الکترونیکی و برنامه‌های بازاریابی اینترنتی می‌باشد. برنامه‌های مشهور زیادی محصولات نمونه را از صنعتگران در سراسر جهان عرضه می‌کنند، در حالی که سایت‌های کوچک‌تر بازارهایی با موقعیت مناسب که معمولا با یک پرورش مهارت‌ها و ساختار ظرفیتی به همراه یک انگیزه سود تجاری خالص می‌باشد،‌ایجاد می‌کنند.
یک سایت صنایع دستی اینترنتی معروف Ecosandals.com می‌باشد که توسط آمریکایی‌ها و کنیایی‌ها تاسیس گردید. Ecosandals.com جوانان با درآمد کم که در محله‌های فقیرنشین نایروبی می‌باشند را برای ساخت صندل از تایرهای استفاده شده ماشین آموزش می‌دهند. این سایت تا به حال برای بیش از ۶۰۰۰۰ جفت صندل لاستیکی سفارش دریافت کرده است. این کمپانی حدود ۳۰ صنعتگر محلی را استخدام نموده که به‌عنوان بخشی از مزایای کار خود آموزش IT‌می‌بینند. یک سایت پرطرفدار دیگر موسسه پلنگ‌ برفی مانگولیا Leopard Enterprises Mangolia Snow می‌باشد. فروشگاه آنلاین این سایت، صنایع دستی را می‌فروخت که به وسیله شبان‌هایی ساخته شده بود که متعهد به شکار نکردن پلنگ‌های برفی بودند. برای جبران این درآمد از دست رفته (درآمد حاصل از شکار) شبان‌ها در تولید صنایع دستی و بازاریابی آموزش می‌دیدند. بازار تخت و صبحانه پرسود آمریکای شمالی، هدف Grupo Ebansitas محسوب می‌گردد که یک شرکت واردات- صادرات در گواتمالا، کلمبیا و هندوراس می‌باشد. از طریق وب سایتشان، Grupo Ebansitas دکور سفارشی داخلی در تخت و صبحانه‌ها را در سراسر آمریکای شمالی قرار می‌دهند.در عوض هتل‌های کوچک و متوسط به صنعتگران در جهت بازاریابی مبلمان کیفیت بالایشان به میهمانان کمک می‌کنند و امکان دسترسی صنعتگران ارشد را به بازارهایی فراهم می‌کنند که بتوانند کالاهای خود را به قیمت بالاتری نسبت به آنهایی که در خانه هستند عرضه نمایند. وب سایت‌های تجارت الکترونیکی سنتی‌تر که به صنایع دستی کشورهای توسعه‌نیافته اهمیت می‌دهند شامل Eziba.com می‌باشد.
Eshop Africa.com هنرها و صنایع غنا را می‌فروشد و مشوق صنعتگران خود برای یادگیری مهارت‌های اینترنتی در جهت کمک به آنها برای توسعه ایده‌های طراحی‌شان می‌باشد. صنعت آفریقایی African Craft فراهم‌آورنده اجرای شبکه‌ای و سرویس‌های تبلیغاتی همراه با برنامه‌ای برای تولید صنایع دستی با محبوبیت بیشتر در بین مصرف‌کننده می‌باشد.
صنایع جهانی تاکید بر صنایع کنیایی دارد، در حالی که بازارهای ECOMERr طرفدار زیست‌محیطی صنایع دستی کنیایی می‌باشند. مرکز تجاری جهانی فقط به خرده‌فروش‌ها می‌فروشد که آنها صنایع دستی را در بوتیک‌های مخصوصی در سراسر آمریکای شمالی توزیع می‌کنند. SERRY به دلیل وابستگی نزدیکش با اتحادیه بین‌المللی تجارت جایگزین قیمت‌های منصفانه‌ای را به مشتریان پیشنهاد می‌کند و به‌عنوان یک گروه تجاری منصف محسوب می‌گردد. NOVICA در زمینه کالاهای تولید به مصرف تخصص یافته و گاهی اوقات باعث ارتباط خریداران مشتاق به‌طور مستقیم با صنعتگر می‌گردند. صنعت کرال Keral و کمپانی تجاری نوشاد Naushad هر دو صادر کننده‌های صنایع دستی سنتی می‌باشند که اخیرا یک تجارت اینترنتی (آنلاین)‌تاسیس نموده‌اند. صنایع دستی هندی از طریق اینترنت بسیار قابل دسترس می‌باشد. صندلی‌های مخصوص، ابریشم دست‌بافت و حتی یک بازار تجارت الکترونیکی غربی امکان دسترسی مصرف‌کنندگان سراسر دنیا را به بازارهای دوردست فراهم می‌سازد.
منبع