رقابت ، ممنوع!
چگونه در دانش آموزان "انگیزه " ایجاد نمائیم ؟ (1)
به جای آنکه مدام به دانش آموزانِ خود ، از فواید دکتر شدن و عواقب کارگری و بی سواد ماندن بگوئید و آنها هم این حرف های تکراری و ملال آور را از یک گوش داخل و از گوش دیگر خارج کنند ، راه دیگری را انتخاب نمائید .

بهترین راه ایجاد انگیزه در یادگیرندگان ، نه موعظه و نصیحت است نه وادار کردن او به شب و روز درس خواندن و اجبار افراطی . موثرترین راه ، بهبود شرایط یادگیری و افزایش سطح کیفیت آموزشی است .
وقتی شرایط یادگیری مهیا باشد ، وقتی کیفیت آموزشی در سطح بالایی قرار داشته باشد ، دانش آموز ناخودآگاه به موفقیت بیشتری می رسد و همین کسب موفقیت ، علاقه و انگیزه ی او را افزایش می دهد .
قصد داریم در طی دو مقاله ، روش ها و فنونی را مورد بررسی قرار می دهیم که استفاده از آنها ، معلم را در بالا بردن سطح انگیزش دانش آموزان یاری می رساند :
" نمره " ، وسیله ی ایجاد انگیزه ، نه عامل ارعاب و تنبیه
از آنجا که گرفتن نمره ، در هر سطح تحصیلی ، جهت ارتقاء به کلاس بالاتر ، ورود به دانشگاه ، کسب مشاغل مورد علاقه و غیره مهم و ضروری است ، نمره های معلمان دارای ارزش انگیزشی زیادی هستند . بنابراین معلم می تواند ، با اجرای مکرر آزمونها ، انگیزه ی دانش آموزان را بالا ببرد . با این حال ، نکته ای که باید در رابطه با آزمونها و امتحانات مختلف در نظر بگیرید این است که از آنها به عنوان وسیله ای برای دادن بازخورد به دانش آموزان استفاده کنید ، نه به عنوان وسیله ای جهت ارعاب و تنبیه آنان .
آموزش ، همراه با لطیفه و قصه
محرک های تازه ، تعجب برانگیز و پرمعنی ، سطح برانگیختگی را افزایش می دهند و سبب تحریک کنجکاوی یادگیرنده می شوند . معلم می تواند با ارائه ی مسائل و مطالبی که از این ویژگی ها برخوردارند در یادگیرندگان ایجاد انگیزش نمایند . همچنین ، بکوشید تا ضمن آموزش ، از لطیفه گویی ، تجربه های شخصی ، و قصه های کوتاه استفاده نمائید . از جمله اینکه ، " به دانش آموزان بگوئید یک مهمان جالب برای شما خواهد آمد . آن گاه در لباس نویسنده ی یک داستان ظاهر شوید و درباره ی خودتان و نوشته تان صحبت کنید . "
کسب پیشرفت غالبا به دریافت پاداش و تائید از سوی معلم و والدین منجی می شود ؛ که این خود یکی از عوامل مهم انگیزشی به شمار می آید . بنابراین ، معلم باید سعی کند تا در تمام مراحل آموزشی برای همه ی یادگیرندگان فرصت کسب موفقیت فراهم آورد
از ساده به دشوار
ارائه ی مطالب درسی از ساده به دشوار ، موجب می شود که یادگیرندگان ابتدا در یادگیری مطالب ساده به اندازه ی کافی موفقیت به دست آورند . این کسب موفقیت اولیه ، انگیزش یادگیرنده را برای یادگیری های بیشتر افزایش می دهد و بر آمادگی او می افزاید . علاوه بر این ، کسب پیشرفت غالبا به دریافت پاداش و تائید از سوی معلم و والدین منجی می شود ؛ که این خود یکی از عوامل مهم انگیزشی به شمار می آید . بنابراین ، معلم باید سعی کند تا در تمام مراحل آموزشی برای همه ی یادگیرندگان فرصت کسب موفقیت فراهم آورد.
چشم و هم چشمی و رقابت ممنوع!
معلم باید از ایجاد رقابت بین دانش آموزان که به کسب موفقیت در معدودی از آنها و شکست اکثریت آنها می انجامد جلوگیری به عمل آورد . معلم به این منظور می تواند از تدابیر مختلفی استفاده نماید. به عنوان مثال در بحث های کلاسی ، معلم می تواند در جریان بحث ، پس از گفتن نام دانش آموزی معین ، به طرح سوال بپردازد ، نه اینکه ابتدا سوال طرح کند و بعد از کلاس بخواهد تا هر که می تواند به طور داوطلبانه به سوال او جواب دهد .
بردن نام دانش آموز پس از طرح سوال موجب خواهد شد که معلم مشارکت همه ی دانش آموزان را در فعالیت های آموزشی جلب نماید . اما اگر معلم ابتدا سوالی طرح کند و بعد از دانش آموزان بخواهد تا هر که می تواند به آن جواب دهد ، تعداد کمی از دانش آموزان مستعد و قوی کلاس به سوال های معلم پاسخ خواهند داد و تنها آنها مورد تائید و تقویت قرار خواهند گرفت
مثال های آشنا
وقتی می خواهید مطلب تازه ای را به دانش آموزان بیاموزید ، آن را با استفاده از مثال ها و موارد ملموس و آشنا برای یادگیرندگان توضیح دهید . این اقدام به جریان یادگیری سرعت می بخشد و سطح علاقه مندی دانش آموزان را افزایش می دهد . اما هنگامی که می خواهید کاربرد مطالب آموخته شده را نشان دهید ، آنها را در موقعیت های تازه و بدیع به کار برید . استفاده از موقعیت های تازه از یکنواختی مطلب و حالت کسل کنندگی آن می کاهد و به علاقه ی یادگیرنده در استفاده از آنچه آموخته است می افزاید.
تشویق به مشارکت

بحث گروهی ، بازی های آموزشی ، گزارش انفرادی و گروهی به وسیله ی دانش آموزان ، گزارش مطالب دروسی مانند تاریخ به صورت نمایش زنده ، و هر تدبیر دیگری که دانش آموزان را در فعالیت یادگیری شرکت دهد به مقدار زیاد انگیزه ی آنها را بالا می برد . کسل کننده ترین روش آموزشی آن است که معلم تمام وقت کلاس را به خود اختصاص دهد و فرصت هیچ گونه فعالیت و اظهار نظری را به یادگیرندگان ندهد . پژوهش های متعدد نشان داده اند که یکی از بهترین راه های ایجاد انگیزه در یادگیرندگان ، شرکت دادن آنها در فعالیت های کلاسی است .
در مقاله ی بعد به مباحثی چون "آزادی عمل یادگیرندگان " و "تشویق های درونی و بیرونی " و ... خواهیم پرداخت .
کاهش پیامدهای منفی مشارکت
مشارکت دانش آموزان در جریان یادگیری باید به گونه ای باشد تا موجب دلسردی آنها نشود. برای این منظور معلم باید سعی کند از پیامدهای آزارنده ی این کار جلوگیری به عمل آورد .
از جمله عواملی که ممکن است در جریان یادگیری باعث دلسردی دانش آموزان شود می تواند موارد زیر باشد :
* گرفتن نمره ی کم در امتحانی که معلم محتوای آن را قبلا آموزش نداده است
* اجبار در انجام تکالیفی که سطح دشواری آنها فراتر از تواتنایی یادگیرندگان است
* بی توجهی معلم به کوشش های یادگیرندگان
* مجبور ساختن یادگیرندگان به رقابت با کسانی که از آنان توانایی بیشتری دارند
* مجبور ساختن یادگیرندگان به ساکت و آرام نشستن در کلاس و گوش دادن به سخنرانی های خسته کننده ی معلم
* مجبور ساختن یادگیرندگان به انجام کارهای تحقیرآمیز و دور از حیثیت آنان